بررسی وضعیت اقتصادی ایران, گفتگوی ژاله وفا با ابوالحسن بنی صدر

ژاله وفا: آقای بنی صدر در ایران امروز، به وضعیت اقتصادی ایران خود شما واقف هستید که دارای چه نقصان هایی است، چگونه تار و پود اقتصاد ایران بهم ریخته است. جدیداً هم دو نفر اظهار نظر کرده اند، یکی از آنها آقای محسن رُنانی، استاد اقتصاد دانشگاه اصفهان هستند که نظر* ایشان در نشریه انقلاب اسلامی در هجرت هم چاپ شده است. هشداری دادند که اکنون که دولت بالغ بر ٢٠٠ هزار میلیارد تومان به سیستم بانکی بدهکار است که این مقدار بخش خصوصی ٧٠ هزار میلیارد تومان، خود سیستم بانکی ١٢٠ در صد از سپرده هایش معوقه است و هنوز به سیستم بانکی بدهکار است. مسألۀ نقدینگی ٤٣٠ هزار میلیارد تومان نیز موجود است که دیگر قابل برگشت نیست، این بانکها ورشکسته هستند. ایشان معتقد است که اقتصاد ایران به جایی رسیده است که وضعیت دوباره قابل برگشت نیست و اقتصاد موقعیت بسیار بحرانی ای پیدا کرده است. آقای عیسی کلانتری که در زمان آقایان موسوی، رفسنجانی و خاتمی وزیر کشاورزی بوده اخطاری داده اند در زمینۀ وضعیت آب ایران و معتقدند که دیگر آن قابل برگشت نیست. از دلایلی که ایشان برمی شمارند اینست که از ابتدای انقلاب چاه های عمیق زیادی حفر شده که حفره های آب زیر زمینی را از بین برده است. و الان در ایران با مقدار کم بارندگی اش،  هرچقدر هم باران بیاید کویر گسترش پیدا می کند. تا ۲۵ سال دیگر اصلاً تمام شرق زاگرس و جنوب البرز قابل سکنی نیست و ایران دارد تبدیل به بیابانی می شود که شاید تمامی جمعیت اش باید به جای دیگری مهاجرت کنند. با توجه به این دو بحران در بخش کشاورزی و کلاً اقتصادی، و با توجه به این دو هشدار، دولت آقای روحانی نوید می دهد که من دارای کلید هستم، کلید حل معضلات اقتصادی را در دست دارم.  بعضی از کسانی هم که رفتند رأی دادند این امید را داند که بلکه دولت آقای روحانی بتواند تدابیری را اتخاذ بکند که وضعیت را قابل بازگشت بکند. از نظر شما – چون منشور اقتصاد تولید محور را نوشتید-، آیا وضعیت قابل بازگشت هست یا نه؟ اگر نه، به چه دلایلی. و اگر آری، چه تدابیری ساختاری و غیرساختاری باید اتخاذ بشود، تا بتوان وضعیت فعلی را قابل بازگشت و قابل ترمیم به سود حقوق مردم کرد. 

 

ابوالحسن بنی صدر: بله، شما اگر از یک پزشکی بپرسید که شخصی سرطان گرفته، پیش شرط هم کرده، حالا این قابل برگشت هست یا نه، قابل درمان هست یا نه. او به شما جوتل خواهد داد که با امکانات کنونی، با دانش فعلی، نه. در اقتصاد هم همینطور است. شما الان یک کشوری دارید با اقتصاد مصرف محور که متکی است بر بودجۀ دولت، اساساً بودجۀ دولت، اعتبارات بانکی است، که همۀ اینها مستند است بر فروش ثروت های کشور که مهمترین آنها نفت و گاز هستند. این اقتصاد بسط پیدا کرده است. این اقتصاد دانی که گفته قابل برگشت نیست، این واقعیت را می گوید، بسط پیدا کرده مثل همین سرطانی که ریشه دوانده است. یعنی چه بسط پیدا کرده؟ یعنی شما الان یک بودجه ای پیدا کرده اید که حجم اش خیلی بزرگ شده است. میزان نقدینه ای پیدا کرده اید که حجمش بزرگ شده است. اعتبارات بانکی پیدا کردید – که رفته اند به قسمت هایی که با مصرف سر و کار دارند-، که بزرگ شده اند. واردات بزرگ شده اند. وضعیت زمین و آب هم به آن ترتیبی هستند که آقای کلانتری گفته است. یعنی تولید کشاورزی هم که به آنها کالاهای استراتژیک می گویند، برای یک جامعه حیاتی است، آنهم قابل گسترش نیست، در معرض کاهش هم هست. یعنی باید واردات آنها را هم اضافه کنید. خوب، این را می گوید قابل بازگشت نیست. برای اینکه شما بخواهبد اینرا از بودجه شروع کنید، بخواهید این بودجه را کاهش بدهید. قبل از این، بگویم که بخش مهمی از این اقتصاد هم در تصدی سپاه است و علاوه بر سپاه، دو مؤسسۀ بزرگ هم وجود دارند. یکی اموال دولتی، اموال آقای رهبر است. یک هم، بنیاد مستضعفان. یک بازار پولی غیر رسمی هم در بیرون نظام بانکی نیز وجود دارد. آنها هم به نوبۀ خودشان اعتبارات ایجاد می کنند. خوب، حال شما بخواهید اینرا تغییر بدهید. اگر بخواهید در اقتصاد مصرف محور بمانید، نمی توانید که اینها را کاریش بکنید. فرض کنیم که آقای روحانی آمد و بقول خودش با غرب تعامل کرد و قضیۀ اتمی حل شد و تحریم ها هم برداشته شد. تحریم ها که قبلاً نبود، از یک دوره ای در حکومت آقای احمدی نژاد این تحریم ها را اعمال کردند. قبل از این چرا این اقتصاد اینجور بود؟ چند عامل وجود دارد که شما اگر بخواهید در اقتصاد مصرف محور بمانید، اینها را می باید که تغییر بدهند. اگر نتواند تغییر بدهد، وضع اقتصادی بدتر هم می شود، قابل برگشت نبوده، آن سرطان همینطور گسترش پیدا می کند و کشنده هم می شود. یکی، مسألۀ رانت است. اصلاً اقتصاد مصرف محور زیر سلطه، مشخصه اش رانت است. در اقتصاد مسلط هم می دانید که بازار مشتقات که می گویند، قلمرو بیرون نظام اقتصادی تولید و مصرف است که در آنجا در واقع محل انواع بازی های اقتصادی است. بورس است و پول. هفت برابر آنچه در اقتصاد سرمایه گذاری می شود، سرمایه به بازار مشتقات می رود( آنطوری که ارقامش الان در ذهن من هست). 

 

ژاله وفا: بحران عظیم هم که ایجاد کرده است.

 

ابوالحسن بنی صدر: بله، بحران ایجاد می کند برای اینکه … . اگر بخواهید اقتصاد مصرف محور باشد، این رانت سر جایش می ماند، اضافه هم می شود، طبیعتاً نابرابری های اجتماعی را خیلی بیشتر خواهد کرد، فقر عمومی را گسترش خواهد داد. …